Kaart (cartografie) - Dedoplistskaro (stad) (Dedoplis Tskaro)

Dedoplistskaro (Georgisch: დედოფლისწყარო, Koninginnenbron) is een stad in het zuidoosten van Georgië met 5.611 inwoners (2022), gelegen in de regio (mchare) Kacheti en is het bestuurlijk centrum van de gelijknamige gemeente. De stad ligt hemelsbreed ongeveer 120 kilometer zuidoostelijk van hoofdstad Tbilisi, op een hoogte van ongeveer 830 meter boven zeeniveau in het Iori-hoogland en aan de voet van het zuidoostelijke uiteinde van het Gomborigebergte. De plaats was op verschillende momenten in de Georgische geschiedenis een belangrijke militaire locatie ter verdediging van de Georgische buitengrenzen. Deze functie heeft het al lange tijd verloren.

Dedoplistskaro heeft historisch een militaire oorsprong. Niet alleen tijdens de expansie van het Russische Rijk in de 19e eeuw was het een belangrijke militaire post, maar in de late 11e eeuw liet koning David de Bouwer hier een militaire buitenpost van het Koninkrijk Georgië bouwen. Een paar kilometer ten noorden van Dedoplistskaro stond al vele eeuwen de burcht Chornaboedzji op een rots in het Gomborigebergte. Het toponiem Dedoplistskaro is sinds deze periode gedocumenteerd en betekent letterlijk koninginnenbron, wat volgens een legende zou verwijzen naar koningin Tamar. Zij bezocht samen met haar tweede echtgenoot David Soslan het gebied en verbleef in het fort Chornaboedzji. Ze zou het bronwater op een nabijgelegen berg uit een gouden beker hebben gedronken wat ze zo lekker vond dat ze beval het water naar het kasteel te brengen om de oorspronkelijke bron niet te vernielen. In hetzelfde jaar werd het water via kleipijpen naar de omgeving van het fort gebracht, wat leidde tot de naam Dedoplistskaro, oftewel Koninginnenbron.

Kort na de Russische annexatie van het Koninkrijk Kartli-Kachetië werd in 1803 een militaire post in Dedoplistskaro gevestigd en werd de naam veranderd in Tsarski Kolodtsi (Царские Колодцы, Koninklijke Bron). Dedoplistskaro was gedurende de Kaukasusoorlog in de eerste helft van de 19e eeuw een belangrijk onderdeel in de verdedigingslinie tegen Dagestaanse invallen. De Spaanse militair Juan Van Halen was enige tijd gedurende zijn ballingschap in Rusland in Dedoplistskaro gestationeerd en deed mee tijdens de Kaukasusoorlog, tot hij in 1821 naar Spanje terugkeerde. De Baltisch-Duitse geoloog en natuuronderzoeker Karl Eichwald verbleef medio 1830 enige tijd in Dedoplistskaro en omgeving en vond op verschillende plekken olie aan de oppervlakte. Deze olie werd zowel in de 19e eeuw als onder het Sovjet-regime in beperkte mate gewonnen. Russische soldaten bleven na het eind van de Kaukasusoorlog in en rond Dedoplistskaro wonen, en trokken meer Russische kolonisten aan die zich vestigden rond waterbronnen in de directe omgeving. In 1857 werd besloten dat de Kaukasische militaire nederzettingen werden omgevormd naar civiele, wat niet gold voor Dedoplistskaro waar bewoners verplicht bewapend bleven.

De naam van de nederzetting werd in de jaren 1920 gewijzigd naar het minder aristocratische en meer communistische Tsiteli-Tskaro (წითელწყარო, Russisch: Цители-цкаро), wat vertaalt als Rode Bron. In 1938 werd Tsiteli-Tskaro het bestuurlijke centrum van het nieuwe gelijknamige rajon wat op 28 december 1938 de status 'nederzetting met stedelijk karakter' (Russisch: Посёлок городского типа, Posjolok gorodskogo tipa) met zich meebracht, en in 1963 volgde de promotie naar stad. In 1951 opende in Tsiteli-Tskaro een treinstation, het eindpunt van een nieuwe 89 kilometer lange aftakking van de Kacheti Spoorlijn vanaf het dorp Katsjreti in de gemeente Sagaredzjo. De passagiersdienst werd net als de oorspronkelijke lijn naar Telavi in de jaren 1990 opgeschort. Sindsdien wordt er nog wel een wekelijkse goederendienst onderhouden. Regelmatig wordt geopperd de passagiersverbinding weer tot leven te wekken.